Macron için sırada ne var ve Fransa'nın bir sonraki başbakanı kim olabilir?
François Bayrou'nun düşüşünün ardından, Emmanuel Macron, iki yıl içinde beşinci bir başbakan bulma ya da olağanüstü seçim çağrısı yapma zor kararıyla karşı karşıya.
Fransa, Başbakan François Bayrou ve azınlık hükümetinin parlamentoda kritik bir güven oylamasını kaybettikten sonra çökmesiyle pazartesi günü yeni bir siyasi karmaşaya sürüklendi. Milletvekilleri, 364'e 194 oyla ona karşı oy kullandı ve Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un bir kez daha yeni bir hükümet başkanı aramasını zorunlu kıldı. Bayrou — bir yıldan kısa bir süredir görevdeydi — Fransa'nın artan borcunu kontrol altına almak için derin harcama kesintileri için yaptığı baskıyı destekleyeceklerini umarak eşi benzeri görülmemiş bir güven oylamasına girdi. Bunun yerine, hem sol hem de aşırı sağ, onu düşürmek için bu fırsatı değerlendirdi. Sıradaki adımlar neler? Macron'un ofisi, cumhurbaşkanının Salı günü Bayrou'nun istifasını kabul edeceğini ve "önümüzdeki günlerde" bir halef atayacağını doğruladı. Fransa'nın anayasası gereği, Bayrou o zamana kadar rutin işlerle ilgilenerek geçici bir görevde kalabilir. Fransa, son iki yılda, Gabriel Attal'ın hükümetinin istifasından sonra Temmuz ile Eylül 2024 arasında ve Michel Barnier'ın hükümetinin çöküşünden sonra Aralık 2024'te iki kez geçici hükümetler altında faaliyet gösterdi. Macron'un şimdi iki seçeneği var: Fransa'nın bölünmüş parlamentosunda hayatta kalabilecek yeni bir başbakan atamak ya da Ulusal Meclis'i feshedip olağanüstü seçimlere gitmek. Şu ana kadar ikincisine direnmiş olsa da, tıkanıklık sonunda onu pek az seçenek bırakabilir. Eğer Macron yeni seçimlere gitmeye karar verirse, anayasa fesihten sonra 20 ila 40 gün içinde seçimlerin yapılmasını gerektiriyor. Geleneksel olarak, cumhurbaşkanının, en fazla sandalyeyi kazanan partiden bir başbakan ataması beklenir; ancak anayasa gereği bunu yapmak zorunda değildir. Ancak tek bir parti açık bir çoğunluk kazanırsa, cumhurbaşkanı pratikte liderini başbakan olarak atamak zorunda kalır; bu, Fransız siyaseti açısından 'koalisyon' olarak bilinen bir hamledir. Bu durum, 1993'te, Sosyalist cumhurbaşkanı François Mitterrand'ın sağın yasama seçimlerindeki büyük zaferinden sonra muhafazakâr başbakan Édouard Balladur'ı atamak zorunda kaldığı durumda yaşanmıştı. Eğer Macron böyle bir sonucu görmezden gelir ve bunun yerine bir müttefik atarsa, o hükümetin hemen bir güvensizlik oylamasıyla karşılaşması neredeyse kesin olur. Bayrou'yu kim takip edebilir? Olası halefler hakkında spekülasyonlar zaten dönüyor. İşte bazı adaylar. Sol kanat adayları: Sosyalist lider Olivier Faure partisini "hükümet olmaya hazır" olduğunu ilan etti ve eski Cumhurbaşkanı François Hollande'dan kamuoyunda destek aldı. Ancak, partinin ultra-zenginler üzerindeki amiral gemisi vergisi, Macron'un onu seçmesini engelleyebilir. Ayrıca, muhafazakâr sağda birçok milletvekili, aynı zamanda sert sol Fransa Eğilmez partisinde de Faure'nin adaylığına karşı çıkıyor. Eski Sosyalist başbakan Bernard Cazeneuve, ılımlı sola bir köprü olarak görülüyor. Sosyalistlerin onu devirmemeye razı olmaları durumunda ismi bir seçenek olarak gündeme geliyor çünkü 2022'de partiyi terk etti. Fransa'nın Sayıştay Başkanı Pierre Moscovici, mali ihtiyat konusunda bir üne sahip. Profili, piyasaları rahatlatabilir ve ılımlı Sosyalist desteğini çekebilir. Macron'un kendi kampından: Savunma Bakanı Sébastien Lecornu en belirgin "devamlılık" adayıdır, 2017'den beri Macron'un ekibinde yer alan sadık bir Macron dönemi destekçisidir. Geçen Aralık'ta Bayrou'nun son dakika müdahalesi nedeniyle Başbakan olma fırsatını kaçırdı. Çalışma Bakanı Catherine Vautrin, sağ merkezli sosyal politika odaklı bir yaklaşım sunarak muhafazakâr sağın bazı kesimlerini cezbetme potansiyeline sahiptir, ancak solu soğuk bırakır. Macron'un daha solcu müttefiklerinden bazıları, eşcinsel evliliğe karşı olduğu için Vautrin'in adaylığını reddetti. Ekonomi Bakanı Éric Lombard, 2026 bütçesi üzerinde sol ile uzlaşmaya açık olduğunu belirtti. Kamu maliyesinde yetkin, başkanlık hırsı olmayan ve Sosyalist lider Olivier Faure ile kişisel bağları olan birisi, bu durum bir kısmını solu kazanabilir. Adalet Bakanı Gérald Darmanin'in atanması, onun altında daha sert bir yasalar ve düzen politikası sinyali verebilir ki bu da soldan gelen muhalefeti büyük ihtimalle sertleştirir. Gérald Darmanin'in 2027 için başkanlık hırslarının böyle yüksek profilli bir pozisyonu kabul ettirip ettirmeyeceği henüz belirsiz. Sağ kanat adayları: İçişleri Bakanı Bruno Retailleau daha katı bir muhafazakâr çizgiyi temsil ediyor. Bu, bazı aşırı sağ milletvekillerinden tolerans kazanabilir, ancak soldaki direnci artıracak ve merkezdekileri rahatsız edecektir. Xavier Bertrand güçlü bir muhafazakâr desteği getiriyor. Ancak aşırı sağ ile gergin ilişkileri, herhangi bir çoğunluk hesabını karmaşıklaştırabilir. Macron'un manevra alanının daralması Yeni başbakan, aynı neredeyse imkansız görevle karşılaşacak: parçalanmış bir parlamentoda bir bütçeyi geçirebilmek. Macron, 2027'deki görev süresi sona erene kadar ofiste kalma sözü verdi. Ancak, iki yıldan kısa bir sürede birkaç hükümetin devrilmesiyle Fransa, siyasi felce daha da derin bir şekilde sürüklenme riski taşıyor — Avrupa'nın ikinci büyük ekonomisi hâlâ artan borcuyla yük altında. Pazartesi günü oylama öncesinde parlamentoya yaptığı konuşmada Bayrou, "yaşam destek" sistemine bağlı ve harcamaya bağımlı bir ülke konusunda uyardı. Fransa'nın kamu borcu şu anda 3.3 trilyon avronun üzerinde veya GSYİH'nın %114'ü seviyesinde; bu, Yunanistan ve İtalya'nın ardından euro bölgesindeki üçüncü en yüksek seviyedir. Açık bütçe açığı 2023'te GSYİH'nın %5.8'ine ulaştı, bu da AB'nin %3'lük sınırının neredeyse iki katıdır ve bu yıl %5.4 olarak öngörülmektedir. Bayrou'nun planı, 2026'ya kadar 44 milyar avro harcama kesintisi yapmayı hedefliyordu; bu, kısmen iki resmi tatil kesintisi yoluyla başarılacaktı, ancak muhalifler bunu toplumsal olarak adaletsiz olarak nitelendirdi.